Redaktioneel

Het koppie erbij houden

Nieuwe doorbraak, keerpunt '94, ontploffing, ontzuilingsrevolutie, identiteitskrisis van de politiek, einde van de ideologieën, stille revolutie, verloren stabiliteit. Zo maar wat termen waarmee de verkiezingsuitslag van mei 1994 bekommentarieerd is. Opgeblazen taalgebruik na een grondige herverdeling van de kamerzetels, de grootste winst van de ene partij en het grootste verlies van een andere. Uniek in de parlementaire geschiedenis; een aardverschuiving zonder weerga en meer van dat soort krachttermen. De mannetjes-makerij wordt gevolgd door getallen-verafgoding. Nadat de vorm het van de inhoud heeft gewonnen, zegeviert de kwantiteit over de kwaliteit. Want wat is er aan de hand?

Meer dan ooit zijn de grote politieke partijen elkaars variant geworden. De één wil meer en de ander minder verslechteringen. De één belooft 82.000 nieuwe banen; de ander 124.000; niet morgen, maar als er niks tegenzit waarschijnlijk over een paar jaar. De rest zit er tussenin. Met z'n allen konstateren ze de grootste en hardnekkigste werkloosheid sinds de tweede wereldoorlog. Het gaat niet eens meer over behoud van wat al behoorlijk afgebroken is; nee, hoe kan de verdere afgang het best gereguleerd worden?

Wie hier de termen 'links' en 'rechts' op loslaat, wordt voor gek verklaard: dat is geweest, want de problemen zijn tegenwoordig zo ingewikkeld dat ze niet meer opgelost kunnen worden; daarom bestaat er alleen nog maar een 'midden' en dat is zo breed geworden dat het samenvalt met de waarheid en de werkelijkheid. Problemen kunnen slechts bemiddeld worden.

Stel dat we toch naar zo'n gek luisteren die heel voorzichtig 'links' verbetering en 'rechts' verslechtering van het bestaande noemt. Laten we het even doen, want de konklusie van die gek werkt verhelderend.

De waarheid van het brede 'midden' wordt dan rechtse politiek, de uitslag van de verkiezingen wordt dan zonder meer een verrechtsing. Zie hoe de terechte onvrede van jongeren zich uit in een toenemende steun voor het rechts-liberalisme. Zie hoe de terechte onvrede van ouderen nog verder van huis gekanaliseerd wordt; werden ooit de gloeilampen geproduceerd onder een bewind van morele herbewapening, de revenuen daarvan zijn nu goed voor de sponsoring van oud-rechts. En dan is er nog religieus rechts, nog ouder rechts en extreem rechts; logies dat de steun voor de laatste 'meegevallen' is.

En links? Allerlei niet-zetelwaardige splinters, afbladderend groen en een tegenvallende steun voor het 'andere geluid van de gewone mensen uit de oude wijken'.

Wat door experts een 'ontzuilings- of stille revolutie' wordt genoemd, blijkt - in ieder geval in de ogen van een gek - een ordinaire 'ruk naar rechts'. Dat is het 'keerpunt of de doorbraak van '94'.

Hoe onaangenaam die konstatering ook is, ze is realisties. Rechts wordt zo gewoon dat zijn groeiende brutaliteit gewoon wordt. Mensen gemakkelijker ontslaan, wordt dan goed voor de werkgelegenheid. Verlenging van de arbeidsdag is een vooruitgang. Bevriezing of verlaging van uitkeringen en pensioenen, afschaffing van de VUT, later met pensioen, arbeidsongeschikten in de bijstand, jongeren begeleiden naar werk dat er niet komt; allemaal en nog veel meer voornemens of maatregelen die de toekomst tot een zegen moeten maken.

Die verscherpte brutaliteit is ook te zien in de bedrijven en instellingen. Stress als arbeidsziekte is 'all in the game', werkonzekerheid is gezonde konkurrentie, intimidatie en angst zijn onderdeel van genormaliseerde arbeidsverhoudingen, vrijheid van meningsuiting is niet voor de hand liggend, maar een juridiese kwestie. Overdreven als algemeen beeld? Ja, dat wel. Maar van overschatting, noch onderschatting worden we wijzer. Politieke verrechtsing stopt niet bij de bedrijf spoort. Vakbondswerk, individuele en kollektieve belangenbehartiging, kritiek en verzet moeten 'gewoon' blijven. Laten we er voor deze keer van uitgaan dat de voorzitter van de FNV, Stekelenburg, onze diskussie over de 'eigen, offensieve agenda' goed begrepen heeft, toen hij direkt na de verkiezingsuitslag zei: "We zullen meer moeten uitgaan van ons eigen beleid en onze eigen ideeën. We zullen het koppie erbij moeten houden."

Redaktie