Hans Boot
In een periode van stakingen bij onder meer de KLM ('kleine lonen maatschappij'), het spoor en het hoger onderwijs openbaarde zich afgelopen februari bij de FNV een 'beleidscrisis'. Een spanningsvolle verhouding tussen 'strijd en bureaucratie'.
De crisis werd aangekaart door het personeel van de werkorganisatie met als twistpunt 'sociale onveiligheid', waarvoor ook bestuursleden verantwoordelijk werden gesteld. Mede door de inschakeling van een onderzoeksbureau opgevat als machtsmisbruik via intimidatie, pesterijen en vernedering. Ontwikkelingen die zich voor een groot deel buiten het zicht van de leden afspeelden. Maar al snel blijkt er veel meer aan de hand te zijn.
Na een reeks van ontbindende ontwikkelingen - zoals persoonlijke verdachtmakingen op bestuursniveau, uitstel van verkiezingen van het bestuur en het Ledenparlement, plus een kwijnende Raad van Toezicht - werd opnieuw buiten de eigen organisatie om raad gevraagd. Deze keer door een grote groep leden en FNV Personeel, gericht tot de Ondernemingskamer. Dat is een onderdeel van het Gerechtshof Amsterdam dat over (juridische) geschillen binnen bedrijven en organisaties tot bindende uitspraken komt. In het geval van de FNV: het doorbreken van wat inmiddels een totale beleidsblokkade was geworden. We zijn inmiddels in juni. De rechters zijn verbaasd dat een gezaghebbende vakbond als de FNV er een pokkenbende van heeft gemaakt. En het zelf niet kan oplossen, zodat de ondernemingskamer toezichthouders moet parachuteren. (de Volkskrant, 4 juni 2025) [zie commentaren 531a, 532, 533, 540]
De rechters gaan mee in de eisen van nieuwe bestuursverkiezingen, onderzoek naar de crisis en de aanstelling van twee tijdelijke leden van de Raad van Toezicht. De keuze viel op twee prominente leden van de Partij van de Arbeid, bestuurders. Lodewijk Asscher, onder meer fractievoorzitter Tweede Kamer en minister van Sociale en Werkgelegenheid; tegenwoordig 'consultant'. En Ton Heerts, onder meer lid van de Tweede Kamer, in de jaren 2012-2016 voorzitter van de FNV; tegenwoordig burgemeester Apeldoorn.
Op 1 september komen ze met een brief. De aanhef is wat merkwaardig. Wie ze ook op het oog mogen hebben, ze beginnen met "Beste FNV-ers", terwijl de leden in het geheel niet aan bod komen, wel wordt van de sectorbesturen een reactie verwacht. Asscher/Heerts koersen op een schone lei met een nieuw bestuur en een verbeterde 'governance' (besturing van de organisatie). In hun visie kent de FNV een 'managementprobleem' dat een vereniging, zoals de FNV is, niet kan oplossen. De 'herijkte governance' is een bedrijfsmatige aangelegenheid die bedrijfsmatig aangepakt moet worden. En dat betekent ook dat veel zo niet alles van 'de leiding/directie', in dit geval van een 'nieuw bestuur' verwacht wordt - de oplossing komt kennelijk 'van boven'. [zie: 'overgenomen', 14 september 2025]
Op de inhoud van de brief komt veel kritiek.
* Zo werkt Sjarrel Massop bij Solidariteit een tiental "kritiekpunten" uit. Met als eerste dat de Raad van Toezicht zich niet bezighoudt met het perspectief van een strijdende vakbeweging: vakbondswerk aan de basis - activerend vakbondswerk - democratisering van de totale organisatie. Het achtste kritiekpunt luidt: De toezichthouders spreken over een versterking van het Interim bestuur. Met alle respect, ze beperken zich tot oudgedienden, bepaald geen kampioenen van de Nieuwe Vakbeweging.[zie: commentaar 546]
* Kritiek is ook te vinden bij de regelmatig uitgebrachte Nieuwsbrief van het FNV Kaderberaad. Bijvoorbeeld in nummer 11 van 2 september 2025. Daarin gaat het ook over 'de brief': Asscher en Heerts brengen de vorming van een nieuw bestuur ter sprake, zonder aan te geven hoe dat zal gaan. Het lijkt of zij niet aan verkiezingen (willen) denken. Dat zou volgens ons strijdig zijn met de opdracht van de Ondernemingskamer, want die spreekt van zorg dragen voor het organiseren en vormgeven van verkiezingen voor een nieuw algemeen bestuur, dagelijks bestuur en voorzitter.
Op 8 september komt deze kwestie terug: Gaat u een nieuw bestuur aanstellen en een nieuwe voorzitter, of komen er verkiezingen en zo ja hoe dan?. Daar wordt aan toegevoegd dat een verkiezing meer is dan een kruisje zetten. De leden moeten een keuze kunnen maken uit kandidaten 'die ergens voor staan' en hun ervaring en deskundigheid kunnen presenteren en hun visie op een strijdbare, democratische en sociaal veilige vakbond.
* De redactie van webzine Solidariteit ontvangt regelmatig verslagen 'in vertrouwen', zeker in deze crisistijd van de FNV. In één daarvan wordt een indruk gegeven van een gesprek met Asscher en Heerts. Zij melden daarin dat door de bijzondere machtigingen die de Ondernemingskamer hun heeft toebedeeld zij voorlopig de baas zijn van de FNV. Nauwelijks onthullend, wel wat we vroeger in Den Haag 'kapsones' noemden.
Inmiddels zijn er door de sectoren en het Ledenparlement gesprekken gevoerd met de twee tijdelijke toezichthouders. Maar erg open zijn ze niet. De sfeer is van 'slikken of stikken' met een houding van 'wij komen de vastgelopen FNV redden en open trekken'. Vragen blijken zinloos, evenals adviezen. Ze zouden overbodig zijn in de 'broodnodige hersteloperatie'. Nog dit jaar zal er een bestuur komen, zonder invloed op de keuze van de kandidaten en een bemoeienis van bijvoorbeeld de sectoren of het Ledenparlement. Twee onderdelen van de bestaande organisatie, waarop heel wat kritiek is, maar met op dit moment een ongewisse toekomst.
Daarmee heeft de kritische 'sector senioren', de grootste, al ervaringen opgedaan. Sinds 1 november 2023 worden leden die met pensioen gaan niet meer automatisch overgeschreven naar deze sector. Ze blijven dan in hun 'oude sector' die hun belangen niet centraal stelt. Binnenkort zal de sector senioren gehalveerd zijn.
Helaas is dit zo ongeveer de stand van zaken.
Al eerder is de gebrekkige informatie aan de orde geweest die het 'gewone lid' ontvangt door zijn of haar bond of de FNV over (bijvoorbeeld) de hier besproken crisis en wat daarmee samenhangt. Persoonlijk ervaar ik dat als lid van de onderwijsbond AOb, ook in het Onderwijsblad dat negen keer per jaar uitkomt. Interessant over 'het vak', maar geen woord over wat er allemaal binnen en rond de FNV gebeurt, laat staan een woord over 'de crisis'. Als gepensioneerde krijg ik soms een uitnodiging voor een georganiseerd museumbezoek en daar blijft het bij. Gelukkig is er webzine Solidariteit.
